Inflazioa, prezioen igoera eta langabezia dira, bereziki, Euskal Autonomia Erkidegoko biztanleen kezka nagusiak. Immigrazioa ez dago euskal herritarron kezka nagusien artean, kalean entzuten diren iritzi batzuk edo sare sozialetan mugitzen diren mezu alarmista batzuk gorabehera. Izan ere, gizartearen % 1,7k bakarrik ikusten du immigrazioa arazo pertsonal gisa, eta soilik % 4,7k uste du Euskadirentzat arazo bat dela. Hala jasotzen du Ikuspegi – Immigrazioaren Euskal Behatokiak urtero egiten duen “Jatorri atzerritarra duten biztanleen inguruko pertzepzioak eta jarrerak” izeneko barometroak.
Azterlanak erakusten du euskal gizartearen gehiengo zabalarentzat atzerritar jatorriko pertsonen etorrera eta presentzia ez dela Euskadiko arazo garrantzitsuenetako bat. Ez da arazo bat gizarte-mailan, non biztanleriaren % 5,9k soilik adierazten duen berez immigrazioa arazo bat dela, eta % 4,7k erantzuna iradokita dagoenean. Baina maila pertsonalean ere ez. 2022. urteari dagokionez, migrazioa zuzenean eragiten dien arazotzat hartzen duten euskaldunen ehunekoa ia erdira jaisten da, % 3,3tik % 1,7ra.
Euskal herritarrak gehien kezkatzen dituzten gaiak ekonomikoak (% 55,6), osasuna (% 29,3) eta etxebizitza (% 20,4) dira. Gizonen % 2,2k eta emakumeen % 1,2k soilik hautematen dute etorkinen etorrera arazo indibidualtzat.
2023ko Barometroaren emaitzek ere erakusten dute euskal gizarteak neurriz gaineko pertzepzioa duela atzerritar jatorriko biztanleriaren bolumenari buruz. 2022tik 2023ra bitartean, Euskadin erroldatutako atzerritar jatorriko biztanleak % 12,4 dira, eta EAEko biztanleek uste dute etorkinak % 21,4 direla.
Etorkizunean pentsatuz, euskaldunen hiru laurdenek uste dute bost urteren buruan atzerritar jatorriko biztanleria handituko dela Euskadin, batez ere Magrebetik, Saharaz hegoaldeko Afrikatik eta Latinoamerikatik etorritakoa.
Gizartearengan dituen ondorioak
Barometroko datuek adierazten dute euskal gizartea gero eta ohituago dagoela atzerritar jatorriko biztanleen etorrerarekin.
Oro har, euskal herritarrek atzerriko jatorriko pertsonen etorreraren onura ekonomikoak eta lan-funtzionaltasuna jasotzen dituzte. Era berean, etorkinak ere ez ditu arazo ekonomikoen “erantzule” egiten, hala nola langabeziarena, enpleguaren jaitsierarena edo soldaten jaitsierarena.
2004-2014 aldian euskal herritarrek immigrazioa eta horrek ekonomian dituen ondorioak negatiboki hautematen bazituzten ere, data horretatik aurrera, 2008ko krisiaren ondoren egoera ekonomikoa hobetzen hasi zenean, orain euskal biztanleriak ikuspuntu positiboagoa du. Gaur egun, onartzen da immigrazioak gizarteak hobeto funtzionatzea ahalbidetzen duela, bertako biztanleek nahi ez dituzten lanpostuak betetzen dituelako, eta, era berean, nabarmentzen da migratzaileen beharra dagoela ekonomiaren sektore batzuetan lan egiteko.
Euskal biztanleriak positiboki baloratzen du, oro har, emakume migratzaileen ekarpena. Ikuspuntu ekonomikotik, eta ikuspegi utilitaristago horren ildotik, zaintza-lanetan (% 89,9) eta bestela beteko ez liratekeen lanpostuak betetzean (% 82,3) duten garrantzia nabarmentzen da.
Euskal identitatea eta euskara
Euskadiko immigrazioaren fenomenoari buruzko gizarte-eztabaidak ez du zerikusirik euskararen nortasunei eta erabilerari buruzko eztabaida soziopolitikoarekin. Euskal biztanleriaren gehiengo zabalak (% 75,6) ez du uste atzerritar jatorriko biztanleen etorrerak euskal identitatearen galera ekarriko duenik, ezta euskal nazionalismoaren nahiak geldiaraziko dituenik ere (% 70,9).
Hizkuntzari dagokionez, % 70,2k ez du uste immigrazioak euskararen garapena geldiaraz dezakeenik, eta % 71k ez du uste gaur egun gehiengoa den eremuetan euskararen erabileraren eta garapenaren murrizketan eragin dezakeenik.
Immigrazioa eta ongizatea
Urteen poderioz, euskal gizarteak normaltasun handiagoz, beldur gutxiagorekin eta konfiantza handiagoarekin hartzen du bere gain atzerriko immigrazioa.
2014tik, adierazle makroekonomikoen hobekuntzarekin batera, etorkinen ekarpenari buruzko pertzepzio orokorra hobetu da, eta gehiago dira ondorio positiboek negatiboak gainditzen dituztela uste dutenak.
Euskal gizartearen artean gero eta garrantzi handiagoa hartzen ari da atzerritar jatorriko pertsonen etorrerak Europako (eta Euskal Herriko) demografia zahartuan eragin positiboa izan dezakeelako ideia. Horrela, EAEko biztanleriaren % 76rentzat immigrazioak eragin positiboa izan dezake EAEko eta Europako biztanleriaren hazkundean, serie osoko daturik altuena da, eta % 8,2k soilik uste du kontrakoa.
Eskubideak eta zerbitzuak
Euskal gizarteak uste du atzerritar jatorriko biztanleek bertakoek bezala eskuratu behar dituztela eskubideak eta zerbitzuak.
Hamar pertsonatik ia zazpik (% 68,5) uste dute pertsona guztiek, jatorria edozein dela ere, berdinak izan behar dutela eta hainbat zerbitzu baliatu behar dituztela, hala nola osasun-laguntza, gizarte-laguntzak edo babes ofizialeko etxebizitzak.
Planteamendu horren aurrean, EAEko biztanleen % 29,2k uste du eskubide horiek eskuratzeko lehentasuna bertako biztanleriak izan behar duela atzerritar jatorriko biztanleen aurrean, azken hiru urteetan ikusitakoa baino zifra nabarmen handiagoa.
Horrela, euskal gizartearen gehiengoak eskubide unibertsaltzat jotzen ditu osasuna (% 84,5), hezkuntza (% 81,6) eta, neurri txikiagoan, laguntza juridikoa (% 67,7). Orduan, bere iritziz, eskubide horiek eskuratzeko aukera irekita egon beharko litzateke etorkin guztientzat, haien egoera edozein izanda ere, erregularra izan ala ez.
Hala ere, beste eskubide batzuei dagokienez, hala nola gizarte-laguntzei, berriz elkartzeari, babes ofizialeko etxebizitzei edo boto-eskubideari dagokionez, EAEko biztanle gehienak eskubide horiek murriztearen aldekoak dira, eta, beraz, administrazio-egoera erregularrean dauden pertsonek bakarrik eskuratu ahal izango dituzte eskubide horiek.
Bizikidetza
Oro har, bertakoen eta atzerritar jatorriko pertsonen arteko harremana antzekoa dela uste dute, aurreko urteetakoa baino apur bat hobea ez bada. Zehazki, EAEko biztanleek udalerri eta auzoetan hautemandako bizikidetza-giroa nabarmen hobetu da azken urteotan, eta batez besteko balorazioa 6,77 puntukoa izan da 2023an.
Euskal gizarteak ere ez du uste etorkinen erlijio-praktikek haien bizimodua arriskuan jartzen dutenik (% 67,8ko desadostasuna 2023an).
Eta euskal biztanleria gizarte kulturaniztunaren aldekoa den arren eta aniztasuna onartzen duen arren, euskal gizarte gehienarentzat elkarbizitzarako ahaleginak partekatua izan behar du (% 82,9). Gainera, gehiengoaren iritziz (% 77,2), egokitzeko ahalegina etorkinei gehiago dagokie.
Era berean, euskal gizartearen bi herenek uste dute etorkinek alde batera utzi behar dituztela gure legeriarekin gatazkan dauden erlijioaren edo kulturaren zatiak (% 66,3). Bigarren belaunaldiak deiturikoen kasuan, euskal gizartearen gehiengoak berdintzat hartzen ditu atzerritar jatorriko pertsona horiek (Euskadin edo Espainian jaiotakoak eta atzerrian jaiotako aita edota ama dutenak), eta ez du uste etorkizunean arazorik sortuko denik aniztasunaren kudeaketa txarraren ondorioz.
Euskal gizarteak integratuago ikusten du Europako edo Latinoamerikako biztanleria. Eta kontrako muturrean Magrebetik edo Asiatik etorritako pertsonak daude, antzemandako integrazio-maila txikieneko pertsona gisa.
Jatorri kontua
Sinpatia handiena duten kolektiboak bat datoz bertakoek integratuagotzat edota integratzeko gaitasun eta interes handienekotzat jotzen dituztenekin. Eta alderantziz, sinpatia-maila txikiena magrebtar eta pakistandar, nepaldar edo bangladeshtar jatorriko pertsonekiko da. Maroko, Aljeria eta Magrebetik etorritakoak dira, urtez urte, haienganako begikotasun gutxien dutenak. Izan ere, gure gizartetik kulturalki oso urrun daudela eta unibertso sinbolikoak (hizkuntza, erlijioa edo praktika kulturalak) oso desberdinak eta urrunekoak direla uste dute.
Bidaiderik gabeko adingabeen kasuan ere estigmak gora egin du, hau da, “menak” deiturikoenak. 10 puntu baino gehiago hazi da jatorrizko herrialdeetara itzultzearen aldekoen ehunekoa (2022ko % 12,8tik 2023ko % 23ra); % 40,3k, berriz, kopuru batera iritsi arte arreta eman behar zaiela diote, eta beste % 30,4k tutoretzapeko etxebizitzak edo egoitzak ematearen alde daude.
Hamar pertsonatik seik uste dute familia-erreferenterik gabeko adingabe eta gazte horien etorrerak eragin negatiboa duela herritarren segurtasunean.
