Gaztaina Neolitikotik erabiltzen eta kontsumitzen den fruitua da. Europa hegoaldearen zati handi batean, Europa hegoaldearen zati handi batean, Portugal iparraldean, Galizian, Asturiasen, Kantabrian eta Euskal Herrian, oinarrizko elikagaia izan da udazken eta neguko hilabeteetan landa-eremuko etxeetan.
Gaztainak bi eratara jaten ohi ziren: uretan egosita edo, ohikoagoa zenez, hainbat modutan erreta, adibidez, oinarria zulatuta zuen zartagin handi bat erabiliz, beheko sutegiko beroa errazago irits zedin. XIX. mendearen erdialdetik, danbolina ere erabili izan da gaztainak erretzeko. Danbolina, funtsean, zulo ugari dituen txapazko zilindro bat da, eta banda eta tximeleta dituen ate txiki bat dauka ixteko.
HAU lehiaketa
Aurten, Euskal Objektu Tradizionalen Diseinu Lehiaketak gaztainak erretzeko tresnaren diseinua berrinterpretatzea proposatzen du. Lehiaketarako proposamenak maiatzaren 12ra arte aurkeztu ahal izango dira, egun hori barne.
Lehiaketaren helburua euskal kulturan dagoen objektu tradizional baten diseinua eguneratzea da. Lehiaketak objektu tradizionalak egokitzea, berritzea eta berrinterpretatzea eskatzen die hautagaiei, diseinu garaikidearen ikuspegitik, gure historiarekin harreman berriak ezarriz eta diseinuaren ikerketa-ildoak eta ekintza-eremuak zabalduz. Horrela, tradizioaren eta garaikidetasunaren arteko loturak sendotu nahi dira, artisau-diseinuaren errespetua eta aintzatespena diseinu industrial garaikidearen esperimentazioarekin eta potentzialtasunarekin bateratuz.
Epaimahaiak 2000 euroko sari bakarra emango du. Proposamen irabazleaz gain, lehiaketan parte hartu duten obra aipagarriak San Telmo Museoan egingo den erakusketa batean erakutsiko dira. Gainera, erakusketan parte hartzeko aukeratutako diseinuen arduradunak IBILI enpresaren instalazioak bisitatzera gonbidatuko dira.
Bitamine Kultur Elkarteak eta San Telmo Museoak antolatzen dute lehiaketa, Aranzadi Zientzia Elkartea, Mondragon Unibertsitatea, EIDE (Euskal Herriko eta Nafarroako diseinatzaile industrial, grafiko eta espazialak biltzen dituen elkarte profesionala) eta IBILI enpresaren laguntzarekin.
