Nafarroako 300 ikaslek baino gehiagok 1938. urteko maiatzaren 22an Ezkabako Gotorlekutik ihes egin zuten presoek egindako urratsak jarraituz ‘Askatasunaren botilak’ izenarekin ezagutzen den martxa osatu dute. Aurtengoa aipatu martxaren bosgarren edizioa da eta Nafarroako Memoriaren Institutuak antolatzen duen ‘Memoria duten Eskolak’ programaren barruan egin da.
Ikasleek GR-225 bidearen bi atal osatu dituzte maiatzaren 30ean eta 31an. Lehenengo egunean Leitzako Amazabal BHIko eta Lizarrako Lizarraldea BHIko ikasleek eta Ilundaingo Haritz Berri Fundazioko talde batek Ezkabako San Cristóbal gotorlekutik Olabeko hobirainoko bidea osatu dute. Bidea hasi aurretik, Txinparta-Fuerte de San Cristóbal elkarteko kide batek presoek bizi izan zuten baldintzak eta ihesaren nondik norakoak azaldu dizkie ikasleei.
Askatasunaren botilak
Urepeleraino eramaten duen bidea hasi baino lehen, ikasleek egitasmo honen sinbolo diren botilak jaso dituzte. Bertan, presoei zuzendutako gutunak, argazkiak, testigantzak eta mezuak sartu dituzte. Bidean Fermín Ezkieta historialariak ihesaldiaren inguruko hainbat xehetasun azaldu dizkie ikasleei.
Lehenengo etapa, esan bezala, Olabe hobian amaitu da. Bertan, 2016. urtean, ihes egindako 16 presoren gorpuzkiak desobiratu zituzten. Atxilotu eta hurrengo egunean hil zituzten, inolako epaiketarik gabe. Bigarren etapan, maiatzaren 31an osatu dutena, gazteak Sorogaindik abiatu eta Urepelerainoko bidea osatu dute.
Ezkabako ihesaldia
Ezkaba mendiko San Kristobal gotorlekuaren ihesa 1938ko maiatzaren 22an izan zen, Espainiako Gerra Zibilean. San Kristobal gotorlekua, Iruñetik gertu, XIX. mendean eraikitako gotorlekua zen, eta espetxe gisa erabili zen gatazkan zehar.
Ihesaldia preso errepublikar talde batek egin zuen, gehienak Errepublikako Herri Armadako kideak eta miliziano antifaxistak, gotorlekuan sartuta zeudenak. Preso horiek aireko bonbardaketa batek eragindako distrakzio bat aprobetxatzea erabaki zuten beren ihes-plana gauzatzeko.
Presoen taldea, 795 pertsona ingurukoa, gotorlekuaren barrutik antolatu eta tunelak zulatzen hasi zen. Tunel horien bidez, Ezkaba mendira ihes egitea lortu zuten. Hala ere, horietako gehienak indar frankistek atzitu eta exekutatu zituzten ihes egin eta hurrengo egun eta asteetan.
Ezkaba mendiko San Kristobal gotorlekuaren ihesa Espainiako Gerra Zibileko errepresio frankistaren gertakari esanguratsuenetako bat izan zen. Ihes egitea lortu zuten presoak basakeriaz tratatu zituzten, eta, ondoren, haietako asko exekutatu zituzten. Horrek agerian utzi zituen aldi horretan egindako errepresaliak eta giza eskubideen urraketak.
