Hil honen hasieran Scientific Reports-en argitaratutako ikerketa baten arabera, Arabako Guardia herria izan zen Neolito berantiarrean, duela 5.000 eta 5.400 urte bitartean, lehen gerra “europarraren” eszenatokia. Begi-bistakoa dirudi indarkeria kolektiboa, eskala txiki eta ertainean, inguruko taldeen arteko liskarretan, gizateria bezain zaharra izan daitekeela. Baina arkeologoen eta historialarien artean ez zegoen jasota eta ez zen oso onartua Neolitikoan eskala handiko gatazkak izan zirenik.
1985. urtean, Guardian mahasti batzuen ondoan lan egiten zuen hondeamakina baten palak ehunka garezur eta 5.000 urte inguruko beste giza hezur batzuk atera zituen argitara. Gorpuzkiak pilatuta, nahastuta eta posizio antinaturaletan zeuden. San Joan ante Portam izenarekin bataiatu zen ehorzketa kolektibo horretan Neolitoaren amaieran bizi izan ziren adin guztietako 338 pertsona identifikatu ziren, horietako asko gezi-zauriekin.
Ikerketa
Lehen ikerketek esan zuten hobi komun bat zela, eta sarraski baten biktimak hobi horretara bota zituztela. Ez zegoen froga nahikorik hura gudu-zelaia ote zen ala ez jakiteko.
Valladolideko Unibertsitateko Teresa Fernández-Crespo buru duen eta, UPV/EHUko ikertzaile diren Javier Ordoño eta Francisco Etxeberria ikertzaileen laguntza izan duen ikerketa-talde batek azken bost urteak eman ditu gorpuzki horiek teknika berriekin berraztertzen, hezurretan agertzen diren lesioak, sendatuak zein sendatu gabeak, zehaztasun handiagoz identifikatzeko.
Ikerketa horrek agerian utzi duenez, pertsona horien ia laurden batek aurreko lesioak zituen eta % 10 inguruk sendatu gabeko lesioak. Zifra horiek giza historiaurreko etapa horretarako zenbatetsitako lesio-tasak baino nabarmen handiagoak dira. Horrek esan nahi du lesioak heriotzaren unetik oso gertu gertatu zirela, eta horietako asko hilgarriak egin zirela. Era berean, sendatu gabeko lesioen % 74 eta sendatutako zaurien % 70 gizon nerabeen edo helduen artean gertatu zirela ikusi ahal izan da, emakumeen artean baino tasa nabarmen altuagoa. “Emaitzek iradokitzen dute gizabanako asko, funtsean gizonak, indarkeriaren eraginpean egon zirela eta, batzuetan, guduetan eta erasoaldietan hil zirela, gizarte askotan arte gerlaria talde demografiko horretara mugatuta baitzegoen nagusiki” azaltzen du ikerketa-taldeak artikuluan.
Aztarnak
Garezurreko trauma horiek dituzten gehienak gizon gazteak eta helduak dira, eta horietako askok hainbat zauri dituzte. Batzuetan, hezurrak orbaintze-zantzuak ditu, bizirik atera zirelako ebidentzia. Baina marken erdiak orbaindu gabe zeudela egiaztatu ahal izan da.
Aztarnategian silexezko dozenaka xafla aurkitu zituzten, sastakai gisa, eta lurperatutakoenak izan zitezkeen aizkorak eta hezurrezko beste arma batzuk ere aurkitu dira. Garai horretan gure eskualdean bizi ziren gizakiek ez zuten burdina lantzeko ezagutzarik eta, ondorioz, arma guztiak harrizkoak eta hezurrezkoak ziren. Aurkitutako aztarnen artean berrogeita hamar bat gezi punta ere bazeuden. Guztiak xehetasunez aztertzerik izan ez duten arren, gehienek erabiliak izan zirela adierazten duten higadura erakusten dute. Gainera, hezurrekin nahasita aurkitu zituzten. Eta amaitzeko, hamar bat koska daude burezur eta hezurretan, ondo ahokatzen direnak. Hau da, etsaiaren geziak ziren, gorputzetan iltzatuak.
