Hiru euskal gaztetik bi gurasoekin bizi dira. Euskadin, emantzipatzeko batez besteko adina 30,2 urtekoa da, Europako gainerako herrialdeetan baino lau urte beranduago. 30 urte bete aurretik emantzipatzen diren gazteen kopurua txikia da eta, ordutik aurrera ere, gazteek zaila izaten dute gurasoen etxetik alde egitea.
2008ko krisi ekonomikoak emantzipazioa geldiarazi zuen Euskadin eta, orain, pandemiaren eta Errusiak Ukraina inbaditzearen ondorioek beste oztopo bat ekarri diete emantzipazio-prozesuei, horien azken inpaktua oraindik argi ez dagoen arren.
Lan-prekarietateak eta soldata baxuek gero eta zailagoa egiten dute gazteak beren kabuz bizitzera joatea higiezinen merkatu etsai eta goranzko batean. Horrela, ezinezkoa da etorkizunerako planak egitea.
Ondorioak
Emantzipatzeko adina atzeratzeak ondorio nabarmenak ditu. Gazteentzat beraientzat nahaste bat da beren bizitza- eta familia-proiektuen garapenean. Haurrak izateko, etorkizunean konfiantza izan behar da. Familia-habiaren irteera atzeratzen bada eta, ia 40 urtera arte nolabaiteko egonkortasunik ez badago, beranduegi izan daiteke familia bat osatzea planteatzeko.
Hortaz, emantzipazioaren adina atzeratzeak gizartea zahartzen laguntzen du eta, aldi berean, belaunaldien arteko desorekak eta desoreka demografikoak eragiten ditu. Gero eta zaharragoa den populazio batean ugalkortasun-maila oso baxuak irautea funtsezko erronka da ongizate-estatuarentzat; bereziki, pentsio-sistemaren iraunkortasunerako eta zaintza-sistemaren antolaketarako. BBVAren Ikerketa Zerbitzuak 2019an argitaratutako datuen arabera, Estatuan 15 milioi pentsio izango dira 2050ean, eta 28 milioi afiliatu beharko lirateke horrelako sistema bati eusteko.
Adin- eta nazionalitate-kontua
Gazteen Euskal Behatokiak egindako Gazteak, emantzipazioa eta etxebizitza-premia Euskadin azterlanaren arabera, 30 urte bete arte gazte gehienak (% 65) gurasoekin bizi dira.
Hori bai, desberdintasun argiak daude nazionalitateari dagokionez. Espainiar nazionalitatea dutenen artean, gehienak (% 70,6) gurasoen etxean bizi dira, eta ia alderantziz, atzerriko nazionalitatea duten gazteen % 60 emantzipatuta daude.
Etxebizitza behar duten eta diru-sarrera propioak dituzten gazteek diote hilean batez beste 446 euro erabil ditzaketela alokairua edo hipoteka-kuota ordaintzeko.
Adinak gora egin ahala, eta lan-egonkortasunean eta diru-sarreretan gora egin ahala, emantzipatu gabeko pertsonen kopurua murrizten da. 18 eta 24 urte bitarteko gazte gehienak (% 91,2) gurasoekin bizi dira, baina ehuneko hori % 63,6ra jaisten da 25-29 urtekoen artean. Jauzia handiagoa da hogeita hamar urtetik aurrera: 30 eta 34 urte bitartean emantzipatu gabeko pertsonak % 32,5 baino ez dira.
Sexuen arabera, gurasoekin bizi diren gizon gazteen ehunekoa handiagoa da (% 68,6) egoera berean dauden emakume gazteena baino (% 61,3).
Gurasoekin bizi diren 18 eta 34 urte bitarteko gazteen ia laurdenak (% 23,2) dio noizbait modu independentean bizi izan direla; % 17k ikasketengatik edo noizbehinkako lanengatik, eta % 6,2k emantzipatu egin direlako.
Emantzipazio-itxaropenak
2021ean, emantzipatu gabeko pertsonen % 38,3k adierazi zuen etxebizitza behar zuela. Datu hori 2019an erregistratutakoa baino bost puntu handiagoa da (% 33,3).
Gazteek 181.456 euroko gehieneko prezioa izango lukete etxebizitza eskuratzeko, batez beste
Etxebizitza-premiak gora egiten du adinean aurrera egin ahala. Esate baterako, 18-24 urtekoen artean, % 29,6k dio etxebizitza behar duela; ehuneko hori, berriz, % 48,8ra igo egiten da 25-29 urtekoen artean eta % 51,1era 30-34 urteko pertsona emantzipatu gabeen artean.
Jakina, diru-sarrera propioak izatea funtsezkoa da etxebizitza bat eskuratu ahal izateko, baina ez da berme bat. Kopuru absolutuetan, 18 eta 34 urte bitarteko 84.000 gazte inguruk dio etxebizitza behar duela Euskadin. Horietatik, 52.000 inguruk diru-sarrera propioak ditu, baina 13.600 inguruk soilik uste du diru-sarrerak nahikoak eta egonkorrak direla etxebizitza bat eskuratzeko. 2017. urtearekin alderatuta, datozen bi urteetarako emantzipazio-aurreikuspenek nabarmen egin dute behera. Urte horretan, Euskadin etxebizitza-premia duten gazte emantzipatu gabeen % 46,6k uste zuen emantzipatzeko aukera oso edo nahiko posiblea zela. Gaur egun, ehuneko hori hamar puntu txikiagoa da: % 36,9k uste du litekeena dela bi urteko epean emantzipatu ahal izatea.
Itxaropena
Diru-sarrera propioak dituztenen artean, emantzipatzeko itxaropenak % 41,6ra iristen dira; diru-sarrera propioak ez dituztenen artean, berriz, % 29,4ra jaisten dira. Lan-egoera prekarioak eta soldata baxuek zaildu egiten diete gazteei etxebizitza eskuratzea. Askok ezin dute hipoteka-mailegurik lortu edo alokairu-kontraturik sinatu.
Euskadin etxebizitza-premia duten gazteen % 61,8k adierazi du diru-sarrera propioak dituela. Eta 1.575 euroko batez besteko diru-sarrerak dituzten lau pertsonatik batek bakarrik uste du kopuru hori nahikoa eta egonkorra dela etxebizitza bat eskuratzeko.
Diru-sarrera propioak dituztenen % 9,1ek soilik esan du bere diru-sarrerak nahikoak izango liratekeela etxebizitza bat eskuratzeko, baina diru-sarrera horiek ezegonkorrak direla adierazi du. % 25,3k adierazi du bere diru-sarrerak egonkorrak direla, baina ez nahikoak, eta % 39,5ek adierazi du, diru-sarrera propioak izan arren, horiek ez direla nahikoak ezta egonkorrak ere.
Etxebizitza-premia duten eta diru-sarrera propioak dituzten gazteen kopurua ere murriztu egin da. 2015ean, gazteen % 68,1ek zituen diru-sarrera propioak; 2017an, % 71,4k; 2019an, % 65,5ek; eta 2021ean, % 61,8k, azken urteetako kopururik txikiena.
Datu horiek erakusten dute bakarrik emantzipatzea, dela erosketaren bidez, dela alokairuaren bidez, gazteen gutxiengo baten esku baino ez dagoela.
Etxebizitza baterako erabil litekeen dirua
Etxebizitza behar duten eta diru-sarrera propioak dituzten gazteek diote hilean, batez beste, 446 euro erabil ditzaketela alokairua edo, erosiz gero, hipoteka-kuota ordaintzeko. % 11,3k soilik adierazi du hilean 600 euro baino gehiago bideratu ditzakeela gastu horietara.
Etorkizuneko etxebizitza erosteko asmoa duten pertsonek adierazi dute hilean 500 euro erabil ditzaketela, batez beste, etxebizitza finantzatzeko. Bestalde, alokatzeko asmoa dutenek diote batez beste 402 euro erabil ditzaketela alokairua ordaintzeko. Kopuru hori erosteko asmoa dutenak baino ia 100 euro gutxiago da.
Emantzipatu gabeko gazteek beren gain har dezaketen alokairua urrun dago 2021ean Euskadin batez besteko alokairu-errenta gisa kalkulatzen den hileko 710,60 euroetatik. Izan ere, etorkizuneko etxebizitza alokatzeko asmoa duten pertsonen % 3,8k soilik uste du hilean 600 euro baino gehiago erabil ditzakeela alokairua ordaintzeko.
Etorkizuneko etxebizitza erosteko asmoa dutenek egin dezaketen gastua (500 euro, batez beste) Euskadiko batez besteko hileko hipoteka-kuota (659,11 euro) baino txikiagoa da 2021eko azken hiruhilekoan, 2021eko laugarren hiruhilekoko Higiezinen Erregistro Estatistikan jasotako datuen arabera.
Erosteko asmoa dutenek adierazi dute etxebizitza erosteko gehieneko prezioa 181.456 eurokoa izango litzatekeela, batez beste.
Erabilitako etxebizitzen batez besteko prezioa 243.668 eurokoa izan zen 2021eko laugarren hiruhilekoan. Zifra horrek 60.000 eurotan gainditzen du etxebizitza-premia eta diru-sarrera propioak dituzten gazte emantzipatugabeek aurre egin diezaioketela uste duten gehieneko prezioa. Izan ere, diru-sarrerak dituztenen eta etorkizuneko etxebizitza erosteko asmoa dutenen % 20,8k soilik adierazi dute aurre egin diezaioketen gehieneko prezioa 240.000 eurotik gorakoa dela.
Erosi edo alokatu
Aukera ekonomikoak kontuan hartuta, gazteen % 33,6k etxebizitza bat erostea eta % 32,0k alokatzea aurreikusten du. % 16,5ek erosteko aukera ematen duen alokairuaren alde egiten du, eta gainerako % 17,9k ez du aukera bat edo bestea hobesten. Adinak gora egin ahala, gora egiten du erosteko hautua egiten dutenen ehunekoak, eta behera egiten du alokatzearen alde egiten dutenen ehunekoak.
Nolanahi ere, etxebizitza bat erosteko asmoa dutenek ez dute alokatzeko aukera baztertzen, eta horien erdiek (% 51,7) adierazi dute alokairua kontuan hartuko luketela errentak eskuragarriagoak balira. % 37,5ek adierazi du ez lukeela alokairua kontuan hartuko.
2015eko datuekin alderatuta, gora egin du etxebizitza erosteko asmoa duten gazteen ehunekoak (% 21,1etik % 33,6ra 2021ean). Izan ere, lehen aldiz 2021ean, erosteko asmoa duten pertsona gehiago daude alokatzea pentsatzen dutenak baino, erosteko aukera dutenak izan ezik.
Etxebizitzaren arazorako irtenbideak
Etxebizitza-premia duten gazte emantzipatu gabeen ustez, etxebizitzaren arazoari aurre egiteko, alokairu-errenta merkeagoak dituen alokairu-erregimena sustatu beharko litzateke, etxebizitza babestu gehiago egin eta etxebizitza erosteko laguntza gehiago eman.
25 urtetik beherakoek errenta merkeagoko alokairu-erregimena sustatzearen alde egiten dute batez ere. 30 eta 34 urte bitartekoek, berriz, uste dute etxebizitza babestu gehiago egin beharko liratekeela.
30 urtetik gorakoek ere neurri handiagoan eskatzen dituzte laguntzak etxebizitza erosteko edo hipoteka-kredituen interes-tasak jaisteko. Beraz, egiaztatzen da 30-34 urteko pertsonek neurri gehiago eskatzen dituztela etxebizitza erosteko.
Gainera, Euskadin etxebizitza behar duten gazte gehienak (%76,7) etxebizitza babestu gehienak alokairukoak izatearen aldekoak dira.
