Duela bi urtetik hona Alboan eta Inades Formation izeneko erakundeak ama gazteak ekintzailetzan eta ugalketa-osasunean prestatzeko programa integrala kudeatzen dute Ruandan.
Clarissek tomateak saldu behar ditu gaur Ngomako merkatu nagusian. 18 urte dituela, goizean goiz jaikitzen da ekoizleak berenjenak, piperrak, tipulak, baratxuriak, eta abardun zakuekin iristen direnean garaiz izateko. Clarissek dio goiz joan behar dela merkatura lehenbailehen iristeko, merkantzia merkeago saltzen baita egunsentian. Duela hilabete batzuk horrelako kontzeptu batzuk ikasi zituen Inadesen formakuntzetan. Beraz, kexa gabe egiten du, nahiz eta lo gutxi egin. Ez dauka balantzarik ere; salgaiak piezei saltzen zaizkie. Berak badaki bere plastikozko ontzi berdeak markatzen duela azken prezioa: ontzi txiki horretan geratzen diren tomate guztiengatik, nahi duenak 2.600 libera ordaindu beharko dizkio, 2 euro inguru. Tomate gehiago nahi badituzu, ba bezeroaren poltsan kuboa husten da eta tomate gehiago kubora… nahiz eta normalean hori ez den gertatzen: 2.600 libera dirutza da Ruandako hegoaldean bizi den edozein pertsonaren eguneroko erosketan.
Telefonoak zein barazkiak
Merkatu nagusitik irten eta minutu batzuk geroago Solange topatu genuen, Nyaruguruko neska, Ngomatik urrun. “INADESen ekintzailetza-ikastaroetan izena eman nuen hemengo lagun batzuen gomendioz… haur baten ama naiz eta baldintzak betetzen nituen. Beraz, hemen nago prestakuntza jaso eta 10 hilabetera, nire negozio propioarekin”, kontatu digu. Solangek telefonia unitateak saltzen ditu MTN enpresarentzat bere kale-postuan, bere txaleko, mahai eta eguzkitakoarekin, dena hori korporatiboarekin eta Afrika erdialdean jarduten duen telefonia elkarte erraldoi horren logoekin.
Solangek esan digu oraingoz gustura dagoela bere postuarekin. Badaki ez dela hiriko gunerik onena, baina beti pasatzen dira autoak, taximotoak, kamioiak… “ia erdian egotea baino hobea da, hemen kargatzeko postu gutxi baitaude, eta jendea lasaiago dabil”. Oraingoz hilean 70.000 libera (60 euro inguru) baino pixka bat gehiago irabazten duela dio, eta horrek aurrera egiteko balio dio. Lanpostua hobera badoa eta diru pixka bat aurreztu badezake, bigarren hezkuntzako ikasketak amaitu nahi ditu, haurdun geratzean utzi behar izan zituenak. “Dena den, gehien maite dudana, nire ikasketen gainetik, nire semeari bizitza ona ematea da”.
Elikagai-mota guztiak
Ia Ngomatik irtetean, Matyozo auzo jendetsua dago, eta bertan, mendiei itsatsita, barazki postuz, beignez (ogitxoak) eta ekialde urrunetik iritsitako low cost tresneriaz betetako azoka txiki bat dago. Bertan, denetarik saltzen duen Belisse dugu zain: palma-olioa, janaria prestatzeko kakahuete-orea, Tanganika eta Victoria lakuetako arraintxo nanoak, jengibrea, berenjenak, tomatea, tipula… Azken finean, goizean merkatura iristen diren merkatari eta kamioilariei egun horretan erosi ahal izan diotena. Belissek neskatila bat ematen du, ez da gelditzen, bere gorputzak jauzi txikiz frenetikoki dardara egitera behartuko balu bezala, eta ez dakit zergatik.
Zer gertatzen zaion galdetzear nago, gerri atzean bi oin txiki ikusten ditudanean. Bere haurra da eta lo egin behar du, eta bere amak barazkiak saltzen dituen bitartean egin behar du. Ez dago besterik. “Inadesekin amaitu nituen ikastaroak eta merkatuan saltzeko nire proiektua babestu zuten. Zerbait aurrezten dudanean, merkatu zentralera joango naiz, hor gehiago irabaziko dut… hala ere, ikasi dudan guztitik gehien gustatu zaidana ugalketa-osasuna izan da. Nire gorputza ezagutzea eta haurdun geratzea nola saihestu jakitea… nahiago nuke lehenago jakin izan banu”.
Clarisse, Solange eta Belisse dira proiektua Ruandako hegoaldeko eta ekialdeko probintzietako sei barrutitan babesten ari diren 180 ama nerabeen bozeramaileak. Bere seme-alabenganako maitasunaren eta ametsetako iraunkortasunaren ereduak bidea erakusten digu.
Argazkia: Alboan
Advertisements
