
Irakurketa denbora: 6 minutu
Euskal gazteei gero eta gehiago kostatzen zaie bere kasa bizitzea. Eta ez da gogo faltagatik izango. Oztopo nagusia ekonomikoa da, etxebizitza eskuratzeko prezioa, jabetzan zein alokairuan, ez baitago poltsiko askoren esku. Euskadiko gazteak, batez beste, 29 urterekin emantzipatzen dira. Adin horretan, gazte askok egonkortasun handiagoa eta soldata hobeak lortzen dituzte beren lanpostuetan.
Hala ere, Euskadiko gazte batek bere hileko soldataren % 64 inguru bideratu behar izaten du hipoteka bat bakarka ordaindu ahal izateko; edo % 49,5 alokairua ordaindu behar badu. Ehuneko horiek nabarmen gainditzen dute finantza-erakundeek mailegu bat emateko gehiegizko zorpetze-mugatzat jotzen duten % 30eko langa. Datuak Gazteriaren Euskal Behatokiaren ‘Etxebizitza-emantzipazioaren kostua Euskadin 2023‘ txostenak jasotakoak dira.
Gero eta zailagoa da etxebizitza bat erostea
Jabetza libreko etxebizitza eskuratzeko kostuak igoera nabarmena izan du azken urtean, 2022arekin alderatuta ehuneko 8,8 puntu handiagoa baita. Ondorioz, % 64an kokatu da, 2016. urteaz geroztik erregistratutako baliorik altuena.
Igoera hori, nagusiki, bi arrazoiren ondorioa da. Alde batetik, hipoteka-kredituei aplikatu beharreko interes-tasak nabarmen igo dira: 2022ko % 2,058tik 2023ko % 3,987ra, hain zuzen ere. Bestalde, Euskadin etxebizitza libre bat erosteko batez besteko prezioak ere nabarmen egin du gora. Horrek guztiak bereziki gogor jo ditu beren lehen etxebizitza erosi nahi duten gazteak.
Gehienezko prezio onargarria
Euskal gazteen batez besteko soldata % 7,3 igo den arren (1.566 euro garbi hilean), beren benetako erosteko ahalmena nabarmen murriztu da interes-tasen igoeragatik. Duela urtebete baino erosteko gaitasun handiagoa izanda ere, gazte batentzat etxebizitza libre bat erosteko gehieneko prezio onargarria 110.127 eurora jaitsi zen 2023an. Aurreko urtearekin alderatuta, kopuru hori % 12,5 baxuagoa da (125.859 euro). Kopuru horrek kontuan hartzen du etxebizitzaren erosketaren % 80 hipotekaren bidez finantzatu behar dela eta gainerako % 20 (22.025 euro) aurrezkietatik edo abaletatik etorri beharko litzatekeela.
Gehieneko prezio onargarria gazte batek hipoteka-mailegu baten lehen kuota ordaintzeko etxebizitza batek izan beharko lukeen prezioa da, horretarako bere soldata garbiaren % 30 baino gehiago erabili behar izan gabe.
Soldatak bikoiztu beharko lirateke
30 eta 34 urte bitarteko langileek, batez beste, 1.761 euro jasotzen dute hilean. 18 eta 24 urte bitartekoak, berriz, nekez iristen dira 1.185 eurotara. Adinean ikus daitekeen arrakala hori generoan ere ikus daiteke. Izan ere, emakume gazteek, batez beste, 1.445 euro kobratzen duten bitartean, gizon gazteek 1.620 euro kobratzen dituzte.
Soldata horiekin, euskal gazte batek etxebizitza libre bat arazorik gabe erosi ahal izateko, urtean 40.078 euro irabazi beharko lituzke, hots, hilean 3.340 euroko soldata garbia. Horrek esan nahi du gazteen batez besteko soldata % 113,2 igo beharko litzatekeela beharrezkoa den gutxieneko atalasera iristeko.
Ondorioz, errealitatean, oso gutxi dira bakarka hipoteka-mailegu bat sinatu ahal izaten duten gazteak. Kasu gehienetan, beste pertsona batek diru-sarrera gehigarriak jarri behar izan ohi ditu kaudimen-baldintzak bete ahal izateko. Hala ere, 2023an, batez besteko soldata zuten bi gaztek ez lukete nahikorik izango 3.340 euroko langa horretara iristeko.
41 metro koadroko etxebizitzak
Erosketa-azalera onargarri maximoak ere etxebizitza erosteko zailtasunak islatzen ditu. Egungo baliabideekin, eta hipoteka ordaintzera hileko soldata garbiaren % 30 baino gehiago bideratu gabe, euskal gazteek 41 metro koadroko etxebizitza bat bakarrik ordaindu ahalko lukete. Zifra hori merkatu librean dauden etxebizitzen batez besteko azaleraren oso azpitik dago, eta horrek agerian uzten du higiezinen eskaintzaren eta gazteen ahalmen ekonomikoaren arteko desfasea.
Egoera bereziki larria da Gipuzkoan, non merkatuko prezio altuagoek are gehiago larriagotzen dituzten etxebizitza eskuratzeko zailtasunak. Errealitate horren aurrean talde ahulenak 25 urtetik beherakoak eta emakumeak dira, soldata baxuagoak dituztelako, eta horrek etxebizitza eskuratzeko desberdintasun-arrakala handitzen du.
Alokairua ere ez da irtenbide egokia
Gazte asko alokairu-etxebizitzetan emantzipa daitezke, bakarrik bizi beharrean, etxebizitza bikotekidearekin, familiarekin edo lagunekin partekatzen dutelako. Gainera, alokairuaren hasierako kostua etxebizitza bat erostearena baino askoz txikiagoa da. Gazteen Euskal Behatokiaren txostenaren arabera, alokairuko etxebizitzetarako sarbidea, aurreko urtearekin alderatuta, ia puntu batean jaitsi da (% 0,9), nagusiki, soldatak alokairu-prezioak baino gehiago hazi zirelako. Hala ere, esan bezala, 34 urtetik beherako gazteek beren soldataren % 49,5 bideratu behar dute etxebizitza bat alokatu ahal izateko.
470 euro, gehienezko errenta onargarria
2023an, hirugarren urtez jarraian, gehienezko errenta onargarria igo zen. Igoera % 7,3koa izan zen eta inoiz izan duen igoerarik handiena izan da. Igoera hori soldatetan izan zen igoeraren ondorioa da. Hori dela eta, gazte batek, teorian, hilean 470 eurora arteko alokairua ordaintzeko gaitasuna izango luke. Kopuru hori 2007. urteaz geroztik izan den kopururik handiena da, baina nabarmen aldatzen da profilaren baitan: 18 eta 24 urte bitarteko gazteek hileko 355 euro soilik ordaindu ditzakete, eta emakume gazteek 434 euro baino ez.
Horrek ez du esan nahi alokairua aukera eskuragarria denik gazteentzat. Merkatuaren errealitatearen eta gazteen ahalmen ekonomikoaren arteko aldea oraindik ere nabarmena da. Alokairuen batez besteko prezioaren eta 18 eta 34 urte bitarteko pertsona soldatadun batek ordaindu dezakeenaren arteko aldea hileko 305 eurokoa da. Etxebizitza libre bat zailtasunik gabe alokatu ahal izateko, gazte horiek % 65eko soldata-igoera beharko lukete.
Zenbait taldek oztopo gehiago dituzte etxebizitza bat eskuratzeko. Adibidez, 25 urtetik beherakoek, emakumeek eta Gipuzkoako gazteek dituzte zailtasun handienak alokairura banaka sartzeko, euskal higiezinen merkatuko desberdintasun-egoera iraunaraziz.
GEBaren txostenak jasotzen duenez, Euskadiko gazteek Estatuko beste gazteek baino zailtasun handiagoak dituzte merkatu librean jabetzako etxebizitza bat eskuratzeko. Nahiz eta euskal gazteek, batez beste, soldata altuagoak izan, Euskadin etxebizitzaren prezio altuagoek emantzipatzeko benetako zailtasun handiagoak dakartzate laguntza publikoetara jotzen ez bada.

Nafar gazteen % 16,2k soilik lortzen du emantzipatzea
Estatuko soldata altuenetakoak izan arren, Nafarroako gazteek zailtasun handiak dituzte gurasoen etxetik alde egin ahal izateko. 2023aren amaieran, 16 eta 29 urte bitarteko nafar gazteen % 16,2 soilik bizi zen emantzipatuta, 0,8 puntu Estatuko batezbestekoaren azpitik. Hala islatzen du Espainiako Gazteriaren Kontseiluak hiru hilean behin egiten duen Emantzipazio Behatokiaren azken edizioak.
Egoerak alde nabarmenak ditu adinaren eta generoaren arabera. Hala, 30 eta 34 urte bitarteko nafarren ia % 80k lortu du emantzipatzea, Estatuko batezbestekoa nabarmen gaindituz. Aldiz, genero-arrakala nabarmena dago 16-29 urte bitarteko adin-taldean: emakumeen % 20 modu independentean bizi den bitartean, gizonen % 12k soilik ematen du urrats hori.
Nafarroak Estatu osoko gazte-soldata ertain altuena du, Madril eta Euskadiren atzetik bakarrik. Gainera, gazteen langabezia-tasa 5,2 puntu jaitsi zen urtebetean; hala ere, Nafarroak Estatu osoko gazteentzako kontratu mugagabeen ehunekorik baxuena du.
Emantzipatu nahi duten nafar gazteen oztopo nagusia etxebizitzaren kostua da. Bakarrik alokatu nahi duen gazte batek bere soldataren % 67,8 bideratu behar du alokairua ordaintzera, gomendatutakoaren bikoitza baino gehiago.
Gazte batek etxebizitza bat erostea erabakiko balu, soldataren % 60 inguru bideratu beharko luke horretara. 16 eta 29 urte bitarteko gazteek ia soldata osoa beharko lukete etxebizitza libre bat eskuratu ahal izateko.
EmanZipa, hilean 280 euro arteko laguntza alokairurako
Nafarroako gazteen emantzipazio-prozesuan laguntzeko asmoz, EmanZipa programak alokairu-laguntzak eskaintzen ditu. Ekimenak hilean 280 euro arteko dirulaguntza ematen du, eta zuzeneko laguntza da emantzipatu edo bizitoki-autonomiari eutsi nahi diotenentzat.
Programa 23 eta 33 urte bitarteko gazteei zuzenduta dago. Laguntza hauek eskuratzeko, eskatzaileek, gutxienez, urtean 3.000 euroko diru-sarrerak izan behar dituzte. Errentari dagokionez, gehienezko muga 22.000 eurokoa da bakarrik bizi direnentzat eta 33.000 eurokoa kide bat baino gehiagoko familia-unitateentzat.
EmanZipak alokairuaren hileko kostuaren % 50 estaltzen du, hilean 280 euroko mugarekin, betiere alokairu-errenta hileko 700 euro baino handiagoa ez bada.