Zuek egindako ikerketaren arabera, bideojokoek funtzio hezitzaile bat ere izan dezakete. Zertan oinarrituko litzateke funtzio hori?
Bideojokoen funtzio hezitzaile horrek bi zutabe izango lituzke. Alde batetik, ‘pantailak ikusten ikasi’ delakoa aipatzen dugu. Gure ustez, pantailaren aurrean begirada hezitzaile eta kritikoa izan behar da. Ildo horretan, gure ikerketan ‘Grand Theft Auto’ eta ‘Bully’ bideojokoak erabili ditugu. Joko horien bidez atzean zer dagoen aztertu nahi izan dugu, hots zein pertsona mota eta gizarte eredu islatzen dituzten, zein balioetan oinarritzen diren…
Bestalde, bigarren ildo bat dugu, ‘pantailekin ikasi’ deitu duguna. Gaur egun, pantailak ere ikasteko erabil daitezke. Ildo hori lantzeko bi joko ‘serio’ erabili ditugu: Nazio Batuek migrazio mugimenduen inguruan prestatutako ‘Against the Odds’ eta janari zaborra kritikatzen duen ‘McDonalds’ jokoa. Joko horiekin gauza onak ere ikas daitezkeela frogatzen da.
Aipatu duzun funtzio hezitzaile horretarako edozein bideojokok balio al du? Izaera hezitzaileak ez al du dibertigarritasuna murrizten?
Espresuki hezteko jokoek sarritan ez dute arrakasta handirik izaten jokalaria berehala konturatzen delako hor nolabaiteko ‘tranpa’ dagoela eta jokoa ez dela hain dibertigarria. Dena den ezin da horren inguruan orokortu, izaera hezitzaile duten hainbat joko ere oso dibertigarriak direlako. Hala ere, kontutan hartu behar da hainbat kasutan jokalariak soilik jokatu nahi duela, eta ez jolastu eta ikasi. Javier Echeverriak aipatzen duen bezala, jolasten garenean ere ikasten ari gara. Hiru entornoen teoria jarraituz, lehen naturan mugitzen ginen, ondoren hirian, eta orain, berriz, mundu birtuala ere hor dugu. Aipatu hiru ingurune horietan jolasten ikas daiteke. Gaur egun profesional asko, hala nola, medikuak edota hegazkinetako pilotuak, pantailetan trebatzen dira artroskopiak egiteko edota hegaldien simulazioetan hurrenez hurren.
Telebistak ere izaera hezitzailea omen du baina industria bilakatu den heinean hori ia guztiz desagertu dela esan daiteke. Gauza bera gerta al liteke bideojokoekin?
Ikerketan arrisku hori aipatzen dugu. Gaur egun, bideo-jokoak, gizarteko beste hainbat gauza bezala, industriaren esku daude eta ez dago behar bezalako parte hartze publikoa. Kultur ekoizpen guztietan bezala, bideo-jokoak ere industriaren esku soilik geratzen badira izaera hezitzaile hori desagertu egingo da, azken finean horrek enpresei ez baitie etekin ekonomikorik ematen.
Ikerketa bat egiten denean ikertzailearen helburu nagusia aurrez landutako teoria bat frogatzea izan ohi da. Zentzu horretan sorpresa handirik izan al duzue lortutako emaitzetan?
Emaitzek nolabait aldez aurretik pentsatzen genuena berretsi dute. Dena den, hainbat datu esanguratsu ere lortu ditugu. Horrela, inkestatutako gazteen % 10 inguruk aste-bukaeretan lau ordu baino gehiagoz jolasten direla onartu du eta hor gehiegizko erabilerarako arrisku bat aurreikus daiteke. Era berean, guk inkestatu ditugun gazteak munduko beste edozein gazte jokatzen duen joko berdinetara jolasten dela ikusi dugu. Gehien jolasten diren jokoak kirol simulatzaileak dira (‘Pro Evolution Soccer’ izan da gustukoen duten jokoa), ‘Grand Theft Auto’, ‘Sims’… Zerrenda hau mundu guztian errepikatzen da eta horrek homogeneizazio kulturalaren arriskua ere badu.
Non dago gehiegizko erabilpenaren muga, hots, zenbat da asko jolastea?
Mugak zentzuzkoak izan daitezke, hots, sen ona jarraituz ezarritakoak. Garrantzitsuena oreka bat mantzentzea da, baina dena delakoa, errua ez da bideo-jokoarena. Mugez gain, gurasoen parte hartzea ere garrantzitsua da, jokoak erosteko garaian, jolasteko garaian, begirada kritiko hori irakasterakoan… Guk errepidea gurutzatzen irakastearekin konparatzen dugu; hasieran eskutik eramaten ditugu haurrak, baina egunen batean aske igarotzen uzten ditugu.
Bideo-jokoekin jolasteak eraginik al du ondoren eskolan lortzen diren emaitzetan?
Kontutan hartzen badugu % 80 bideo-jokoekin aritzen dela zentzugabekeria litzateke horrek eskola emaitzetan eragina duela esatea. Dena den, badira aldeak asko jokatzen dutenen eta zentzuzko erabilpena egiten dutenen artean, azken finean, jolasten den bitartean ikasketei denbora kentzen zaiolako. Garrantzitsua da bereiztea zenbat jokatzen den, zertan jokatzen den eta noiz jokatzen den. Beste hainbat gauzetan bezala ezin da orokortu eta bideo-jokoak, berez, ez dira txarrak, azkenean aldea horietaz egiten den erabilpenean baitago.
Bideo-jokoek gaur egun gazteek harremanak izateko moduak eraldatu al dituzte?
Bideo-jokoek bakarrik ez, baina teknologia berriek bai eragina izan dute gazteek harremanetan jartzeko dituzten ohituretan, batez ere, sare sozialek. Hori bai, ezinezkoa da aldaketa hori hobera ala txarrera izan den zehaztea. Bideo-jokoen kasuan fenomeno sozial baten aurrean ere gaudela esan daiteke, azken finean, sarritan beste jokalari batekin edo aurka jokatzen delako, bai fisikoki edota online moduan. Gainera, gazteek hurrengo egunean izandako partidaren inguruan edota jokoaren trukuen inguruan ere hitz egiten dute. Hala ere, gure ikerketarekin frogatu ahal izan dugun bezala, bideo-jokoetan aritzen dena ez da, lehen uste zen bezala, gazte bakarti edo ‘friki’ bat. Emaitzen arabera ia gazte gehienak bideo-jokoekin aritzen dira, eta hamaika urteko gazteen artean, adibidez, guztiak. Urteak gora joan ahala ohitura horiek baztertu egiten dira, agian, bestelako aisialdi eskaintzak daudelako edo.
Bideojokoak batez ere mutilen kontua al dira?
Ez, ikerketan ikusi ahal izan dugun bezala neskak zein mutilak jolasten dira. Egia da, oraindik ere jolasten diren jokoetan genero bereiztasun bat dagoela, hau da, mutilek joko mota zehatz batzuetara jolasten dute eta neskak beste batera. Gero egia da gehiegizko erabilpena egiten dutenen artean ia guztiak mutilak direla.
