Azken urteetan aldaketa garrantzitsuak bizitzen ari gara. Ikasteko eta estudiatzeko, lan egiteko, gizartean parte hartzeko eta gure eguneroko bizitza eramateko modua aldatzen ari da. Teknologiaren garapenak eta horrek eragin dituen erronka global eta demografikoek, hein handi batean, eraldaketa horiek eragin dituzte eta horiei egokitu beharko gatzaizkio.
Egokitzapen prozesu horretan, gaitasun zehatz batzuk bereganatzea lagungarri izan daiteke gero eta exijenteagoa den lan mundu batean.
Horregatik, Europar Batasunak 2023. urtea Gaitasunen Europako Urtea (European Year of Skills) gisa izendatu du. Izendapen horren xedea da herritarren gaitasun maila hobetzea eta, aldi berean, enpresei garatzeko eta trantsizio ekologikoak eta digitalak eskaintzen dituen aukerak aprobetxatzeko behar dituzten gaitasunak dituzten langileak aurkitzen laguntzea.
Aukerak eta erronkak
Aipatu trantsizio bikoitz horrek, hots, ekologikoak eta digitalak, aukera berriak sortu ditu, baina, aldi berean, erronka handien aurrean ere jarri gaitu.
Erronka horietako batzuk lan-merkatuan dagoen eskumen-desorekan oinarritzen dira. Horregatik, Europar Batasunarentzat estrategikoa da europar biztanleriaren gaikuntza. Izan ere, europar herritar guztiek egokiak diren gaitasunak eskuratzen badituzte, ez da inor atzean geratuko eta susperraldi ekonomikoa sozialki zuzena eta orekatua izango da.
Eskatzen den eskulanaren gaitasun egokiek hazkunde jasangarriari laguntzen diote eta enpresen berrikuntza eta lehiakortasuna hobetzen dute.
Hala ere, errealitatean, enpresen hiru laurden baino gehiagok dio beharrezkoak diren gaitasunak dituzten langileak aurkitzeko zailtasunak dituztela.
Eurostaten datuen arabera, langile helduen % 37k bakarrik jasotzen du formakuntza. Bestalde, Ekonomia eta Gizarte Digitalaren Indizeko datuen arabera, 10 langile heldutik 4k ez dituzte beharrezkoak diren gaitasunak. Europar Batasunaren kasuan, hiru langiletik batek ez ditu oinarrizko gaitasun digitalak.
Ildo berean, EBko enpresen % 75ek zailtasunak ditu behar duten talentua duten langileak aurkitzeko. Arazo hori hainbat sektoretan ematen den arazoa da, hala nola, eraikuntzan, osasun-sektorean, ingeniaritzan, sektore teknologikoan… Kualifikatutako langileen eskaera gero eta handiagoa da.
Espainiaren kasuan, 2021ean, 25 eta 64 urte bitarteko biztanleen % 14,4k bakarrik hartu zuen parte prestakuntza-jardueretan, hezkuntza-sistemaren barruan edo kanpoan. Hala ere, Bigarren Hezkuntza edo gutxiagoko maila duen biztanleriaren % 5 bakarrik trebatu da. Goi-mailako hezkuntza dutenen artean, berriz, kopuru hori % 23raino igotzen da, Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioak ezagutzera eman duen 2022-23 ikasturtearen inguruko datuak eta kopuruak txostenaren arabera. Hau da, formakuntza-maila gutxien duten horiek dira haien ezagutzak eta gaitasunak gutxien eguneratzen dituztenak.
Formakuntza eta etengabeko ikaskuntza
Europar Batasuneko herrialdeek eta Europako Batzordeak herritarren bizitza osoko prestakuntzan inbertitzeko konpromisoa hartu dute eta, 2030ean, gutxienez 10 pertsona helduetatik 6k urtean behin prestakuntza-jardueretan etengabe parte har dezaten lortu dute.
Hori lortzeko, erakundeak Gaitasunen Europako Agenda aurkeztu du. Agenda horren xedea da herritar guztiei formakuntzarako eta etengabeko ikaskuntzarako eskubidea bermatzea. Proposatzen diren ekintzen artean honako hauek aurkitzen dira: Gaitasunen aldeko Ituna ezartzea; pertsonen bizitza osoko formakuntzan gehiago inbertitzea; STEM ikasketetan graduatutakoen kopurua handitzeko neurriak hartzea; Europar Batasunetik herritarren gaitasunak hobetzeko ekintzak laguntzea…
Etengabeko ikaskuntza bizitzan zeharreko prestakuntza ikasteko jarduera guztiei dagokie, helburu zehatzekin egiten badira eta etengabe egiten badira ezagutzak, kualifikazioak eta trebetasunak eta gaitasunak hobetzeko.
Ekoizpen ehunak behar dituen gaitasunak izateak aukera ematen die herritarrei haien enplegua modu errazagoan mantentzeko eta lan-trantsizioetan arrakasta izateko.
Gainera, Europako Batzordearen arabera, lan-merkatuak eskatzen dituen gaitasunak dituzten langileak izateak hazkunde jasangarrian laguntzen du, berrikuntza handiagora bideratzen du, enpresen lehiakortasuna hobetzen du eta, hortaz, susperraldi ekonomikoa laguntzen du.
Horrela, etengabeko ikaskuntza funtsezkoa da enpresek zein langileek aurre egin diezaieten automatizazioak, digitalizazioak, adimen artifizialak, covid-19ak, Ukrainako Gerrak, krisialdiek edo energia-jasangarritasunari buruzko eztabaidak sortutako erronka berriei.
Etengabeko prestakuntzarako oztopoak
Biztanleriak etengabeko prestakuntzan duen parte-hartzean aurrerapausoak eman diren arren, badira horrelako formakuntza oztopatzen duten zenbait faktore:
- Formakuntzarako denbora falta. Lanbide Heziketaren Garapenerako Europako Zentroaren (Cedefop) 2020ko txosten baten arabera, Espainia da Europar Batasuneko bost herrialdetako bat non prestatzen ez diren langileen gehiengoak denbora falta argudiatzen duen. Lan-ordutegien eta familia-arduren zamaren ondorioz, langileak ez dira, profesionalki zein pertsonalki hobetzeko, nahi duten adina trebatzen. Gainera, asko dira trebatzeko diren aukerak ezagutzen ez dituztelako prestatzen ez diren pertsonak. Hainbat kasutan, aukerak horiek ezagutzen badira ere, langileek ez dute horietan parte hartzeko beharrezkoa den denbora edo dirua.
- Ezjakintasuna edo interes falta. Zenbait erakunde edo enpresatan ez dago aukeran dagoen formakuntza eskaintzaren inguruko informaziorik.
- Egokiak diren formakuntza aukeren falta. Pertsonak prestakuntza ez jasotzea eragin dezakeen beste faktore bat benetan behar duten prestakuntza ez aurkitzea izan daiteke, prestakuntza-eskaintzaren eta lan-merkatuaren beharren artean desoreka bat baitago.
Nola lortu gero eta pertsona gehiago trebatu nahi izatea
Herritarrek prestakuntzaren aldeko apustua egin dezaten zenbait neurri har daitezke.
- Etengabeko orientazio profesional eta akademikoa sustatzea. Pertsonak etengabe ez prestatzearen arrazoietako bat eskura izan ditzaketen prestakuntza-aukerei buruz dagoen ezjakintasuna da. Hori ekiditeko, etengabeko orientazioa funtsezkoa da.
- Malgutasuna eta lana eta familia bateragarri egin ahal izatea. 2020ko azterlanean Cedefopek kontsultatutako pertsonen % 71k adierazi zuen bateragarritasuna, ordutegi-malgutasuna eta lan-orduen barruan ikasteko ordu batzuk izatea funtsezkoak zirela trebatzeko motibatuta egoteko.
- Formakuntza-ekintzak sustatzea enpresetan. Enpresek gehiago parte hartu beharko lukete beren langileen formakuntzan.
- Ibilbide profesionalaren kudeaketarako gaitasunetan trebatzea. Cedefopek eta Network for Innovation in Career Guidance and Counselling in Europe (NICE) erakundeak diotenez, ezinbestekoa da herritarrak beren ibilbide profesionalaren kudeaketarako gaitasunetan trebatzea, adin goiztiarretatik hasita eta orientazioaren bidez, etengabeko ikaskuntzaren kultura sustatzeko.
- Formakuntza-eskaintzaren plangintza hobea. 2030. urterako Europar Batasuneko biztanleriaren % 60 urtero erregularki trebatzea lortu nahi bada ezinbestekoa da etengabeko ikaskuntzan lan egiten duten eragile guztiak elkarlanean aritzea beharrezkoak diren gaitasun berri horiek definitzeko eta garatzeko.
- Online formakuntza sustatu. Online formakuntza etengabeko irakaskuntzara gero eta jende gehiago erakartzeko lagungarri izan daiteke. Horretarako, zenbait gizatalderen arrakala digitalaren arazoa konpondu beharko litzateke.
